Cilt Kanserlerinin en önemli nedeni güneşten gelen ultraviyole ışınlarıdır. Güneş ışınlarına korunmasız olarak uzun süreli veya aşırı maruz kalma derinin alt tabakalarındaki elastin ve kollajen liflerin yapısını bozarak cildin erken yaşlanmasına, esnekliğinin azalmasına, kırılgan ve kolay etkilenir olmasına neden olur. Deride kalınlaşma, melanom tipi cilt kanserleri, ışığa duyarlılık oluşumu, gözlerde katarakt oluşumu da diğer zararlı etkilerdir.
Cilt kanserinden korunmanın en önemli yollarından biri de güneşin etkilerinden korunabilmektir.
Güneşten Nasıl Korunalım ?
Güneşe çıkmadan yaklaşık yarım saat önce güneşten koruyucu krem sürün. Krem bu süre içerisinde cilde yayılır ve etkisini gösterir.Terleme, yıkanma, yüzme sonrasında yenilemek gerekir.
En az 30 gram krem kullanmanız gerekecektir. Yanınızda götüreceğiniz krem miktarını buna göre ayarlayın.
Solaryumda bronzlaşmanın güneş altında kavrulmaktan daha güvenli olduğunu düşünüyorsanız bir kez daha düşünmenizi öneririz. Solaryumlar da güneş gibi UV-A radyasyon üretirler. Üstelik bronzlaşmak cilt hasarının bir belirtisidir. Unutmayın hiç bronzlaşmamak en güvenli yöntemdir.
Mutlaka güneşe çıkacaksanız cildinizi giysiler, koruyucu kremlerle koruyun. UV geçirmeyen gözlük ve siperlikli bir şapka kullanın.
Koruyucu Krem
Bebekler hiçbir zaman direkt güneş ışığı ile temas ettirilmemelidir. 6 aydan küçük bebeklerde koruyucu krem uygulaması önerilmez. Güneşten koruyucu giysiler giydirilmelidir. Daha büyük çocuklara ise güneş altında oynamadan önce koruyucu krem sürülmesi öğretilmelidir.
Hem UV-B hem UV-A dan koruyucu krem kullanın. UV-B ışınları güneş yanıklarına, UV-A ışınları cilt kanseri riskinin artmasına neden olur.
En az 15 SPF güneş kremi kullanın. 15 SPF nin anlamı koruyucu kullanmadan güneşe çıkıldığında yanık 10 dakikada oluşuyorsa SPF 15 krem sürüldüğünde bunun 15 kat fazla zaman yani 150 dakika koruyacağıdır.
Güneşlenmek için doğru zamanı seçin: sabah 10.00 öğleden sonra 16.00 arası güneşe çıkmaktan kaçının.
Güneşten korunmayı sadece tatilde güneşlenirken değil yaz, kış; günlük alışkanlık haline getirmeli ve özellikle çocuklarımıza da öğretmeliyiz
Her zaman gölgeyi tercih edin. Gölgede kalmak güneşten korunmanın en iyi yöntemlerinden biridir.
Cilt tipi
Güneş ışınlarından etkilenme, kişiden kişiye, genetik yapı, derideki melanin miktarı,güneş ışınını takiben melanin yapma yani bronzlaşma derecesine göre farklılık gösterir. Bu özelliklere göre belirlenen cilt tiplerinin, korunmasız ve eritem oluşmadan güneşte kalabilecekleri süre de farklıdır.
1. Tip: Çok açık ten,çok hassas cilt, çok miktarda çil,mavi göz rengi, kızıl saç rengi,kolay yanar ancak bronzlaşmaz.
2.Tip: Açık ten, hassas cilt,çilli,mavi,gri,yeşil göz rengi,açık saç rengi,kolay yanar,çok az bronzlaşır.
3.Tip: Buğday ten,normal cilt,az miktarda çil,ela kahverengi göz rengi, kumral saç rengi,az yanar,zamanla bronzlaşır.
4.Tip:Esmer ten,hassas olmayan cilt,çilsiz,koyu göz rengi, koyu saç rengi,çok az yanar,kolay bronzlaşır.
5. Tip:(Zenciler)Siyah ten, dayanıklı cilt, siyah göz rengi, siyah saç rengi,yanmaz.
Bebekler, alerjik, hassas ve 1. Tip cildi olanların korunmasız güneşte kalabilecekleri süre 5-10 dakika,2. Tip cildi olanların 10-20 dakika,3. tip cildi olanların 15-25 dakika, 4. Tip cildi olanların 20-30 dakikadır. 5. Tipi oluşturan zencilerin güneşte kalma süreleri uzundur ve hiç yanmazlar. Bununla birlikte cilt kanseri olma riski onlar için de geçerlidir.
SPF Nedir?
Güneşten koruyucu ürünlerin üzerinde bulunan SPF (Güneş Koruma Faktörü) numarası, cildi hangi düzeyde koruduğunu yada güneş altında kızarmaya başlamadan kalınacak süreyi ne ölçüde uzattığını gösterir. Colıpa metoduna göre: güneşte kalma süresi / korunmasız güneşte kalınabilecek süre x 1.33( güvenilirlik katsayısı)= SPF numarası olarak bulunur. Örneğin;2. Tipteki ve güneşte iki saat kalmayı planlayan kişi:120 dakika/10 dakika x 1.33= 16 SPF bulunan bir ürün kullanmalıdır. Genellikle ürünlerin üzerinde doğru kullanıma yönelik bu bilgiler yer alır.
UV Nedir?
Güneş ışınları kolay anlaşılabilir olması için kabaca, kızıl ötesi ışınlar(infraruj) (IR), gözle görülen ışınlar ve morötesi(ultra viyole) (UV) ışınlar olarak sınıflandırılır. UV ışınları da kendi içinde dalga boylarına göre üçe ayrılır.
UV-A ışınları en uzun dalga boyuna sahip ve yeryüzüne en fazla ulaşan UV ışınıdır. Deride birikmiş olan melanini koyulaştırarak kısa sürede fakat geçici bronzluk (primer pigmantasyon) sağlar.
UV-B ışınları deride melanin pigment sentezini en fazla etkileyen, geç ama uzun süreli bronzluk (seconder pigmantasyon) sağlayan UV ışınıdır. Maruz kalındıktan yaklaşık bir gün sonra şiddetlenen kızarıklık ve ödem, ağrı, içi su dolu kabarcıkların oluşumuyla seyreden ağır güneş yanıklarına neden olur.
Canlı yaşamını yok edici sterilizasyon etkisi bulunan ve özellikle gözler için aşırı zararlı olan UV-C ışınları, atmosferdeki ozon tabakası nedeniyle yeryüzüne ulaşamaz. Ancak Antartika ve kuzey yarımkürenin belli bölgelerinde ozon tabakasının insan kaynaklı etkilerle incelip yer yer delinmesi nedeniyle bu bölgelerde, UV ışınları yeryüzüne daha yoğun ve dik gelmektedir. Buna bağlı olarak cilt kanseri oranı da artmaktadır.
Doğrular ve Yanlışlar
| Yanlışlar | Doğrular |
| Güneşte bronzlaşmak sağlığımız için yararlıdır. | Güneşte bronzlaşmak vücudun UV ışınlarına karşı korunma mekanizmalarına zarar verir. |
| Esmer ten rengi güneşe karşı korur. | Koyu cilt rengi beyaz cilde nazaran ancak SPF 4 oranında koruma sağlayabilir. |
| Hava bulutlu ise güneş yanığı oluşmaz. | Bulutlu havalarda da güneşin UV ışınımlarının % 80 den fazlası yer yüzüne ulaşır. |
| Su içinde iken güneş yanığı oluşmaz. | Su UV ışınımlarından çok az korur. Buna karşılık suyun yansıtma gücü UV ışınımlarının zararını arttırır. |
| Kışın maruz kalınan UV ışınım zararsızdır. | Kış aylarında genellikle UV ışınımlar daha azdır. Ancak özellikle yüksek yerlerde kar UV ışınımın zararlı etkilerini iki kat arttırır.Hava sıcaklığı düşük olmasına rağmen güneş ışıkları beklenmedik bir şekilde etkili olabilir. |
| Güneş kremleri ile uzun süre güneşlenmekte sakınca yoktur. | Güneş kremleri ancak doğru uygulanırsa ve koruma faktörünün öngördüğü sürede etkilidir. |
| Güneşlenmeye kısa süreli aralar verirsem güneş yanığı oluşmaz. | UV ışınımlarının etkisi gün boyu alınan güneş ışığının toplamıyla ilişkilidir. Aralar vermek koruyucu olmaz. |
| Çok fazla sıcaklık hissetmiyorsam güneş yanığı oluşmaz. | Güneş yanığına sebep olan UV ışınımlarını hissedemezsiniz. Güneşin sebep olduğu sıcaklık hissini infrared ışınımları verir, UV ışınımları değil. |
Kaynaklar:
- The University of Texas MD Anderson Cancer Center
- www.dermaneturk.com Online Dermatoloji dergisi
- Global Solar UV İndex A Practical Guide
