Ana babalar zaman zaman bebeklerinin işitme sorunu olup olmadığı konusunda şüpheye kapılabilirler. “Bebeğim Duyuyor mu?” sorusu zihinlerini kurcalar. Bazen bu endişelerinde haklı çıktıkları da olur. Çünkü yeni doğan her 1000 bebekten 1-6 tanesi işitme sorunuyla doğar. Erken bebeklik döneminde bebeğin normal işitmeye sahip olması, konuşma ve dil gelişiminin yanı sıra sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimi açısından da son derece önem taşır. Bu nedenle işitme kaybının erken dönemde fark edilememesi, işitme engelli çocuğun konuşma ve dil becerisinde gerilik, akademik performansında zayıflık, kişisel ve sosyal uyumsuzluk, duygusal sıkıntılar gibi insanı yaşam boyu etkileyen engellilik durumuna yol açar.
Son yıllarda uygulamaya başlanan yenidoğan işitme taraması programları ile erken tanı mümkün olabilmektedir. Can yakmayan, hızlı (beş dakikadan kısa), kolay uygulanabilen ve özel yetişmiş elemana ihtiyaç duyulmadan yapılabilen bu taramalarda uyarılmış otoakustik emisyonlar (Evoked Otoacoustic Emissions, EOAEs) ve işitsel beyin sapı cevabı (Auditory Brainstem Response, ABR) yöntemleri kullanılmaktadır. Bu iki test tek tek ya da birlikte uygulanabilir. EOAE testi, bebeğin dış kulak kanalına bir prop (lastik bir tıkaç) yerleştirilerek yapılır. Test süresi bir kaç dakikadır. Ancak, dış kulakta ve ya orta kulakta sıvı ya da birikinti olması testin sonucunu etkilemektedir. ABR testinde ise, bebeğin cildine yerleştirilen elektrotlar ile kaydedilen dalgalara bakılarak işitme sistemi değerlendirilir. Doğum sonrasında en az iki kere yapıldığı halde EOAE testinden geçemeyen bebeklere ilk üç ay içinde ABR testi yapılması önerilmektedir. Ancak, risk faktörlerinden her hangi biri ya da birkaçı mevcutsa o zaman hiç beklemeden ABR testinin yapılması uygundur. Doğumdan sonra işitme testi yapılmamış olan bir bebeğe test yaptırmak için hiç bir zaman geç değildir.
Risk Faktörler:
Hamilelik Sırasında Anne:
• Kızamıkçık ve benzeri viral bir enfeksiyon veya ağır bir grip geçirdiyse,
• Alkollü içecekler tükettiyse
Yenidoğan (doğumdan sonraki ilk 28 günde)
• Doğum kilosu 1500 gr altındaysa
• Yüz veya kulaklarında herhangibir anormallik varsa
• Yenidoğan sarılığı oldu ve kan değişimi uygulandıysa
• Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde 5 günden fazla kaldıysa ve damardan antibiyotik aldıysa, menenjit geçirdiyse
Ailede:
• Yeni doğan bebeğin anne ve babasında veya onların ailelerinde, erken yaşlarda belirmiş kalıcı işitme kaybı olan bir veya daha fazla birey varsa
29 gün ile 2 yaş arasındaki dönemde,
• Bebek damardan antibiyotik aldıysa,
• Bebek menenjit olduysa,
• Bebek nörolojik bir bozukluk geçirdiyse,
• Bebekte kulaktan kanama olduysa veya kafatası kırığı olan ciddi bir yaralanma geçirdiyse
Bazı bebekler işitme sorunları ile doğarlar. Ancak bazı çocuklarda ise büyüdükçe işitme sorunları başlayabilir. Tarama programları olmadan işitme kaybının tanı yaşı 18-30 ay civarında olmaktadır. İşitme kaybının hafif ya da orta derecede olduğu durumlarda tanı yaşı daha da büyür. Bu durum, çocuğun konuşma ve lisan gelişimine ve daha ileriki dönemde okul başarısına etki eder.
Aşağıda verilecek listelerde bebeğiniz büyüdükçe işitmesinde ve ses çıkarmasında nelere dikkat etmeniz gerektiği anlatılacaktır. Böylece bebeğinizde işitme sorunu olup olmadığı hakkında fikir sahibi olabilir ve zamanında doktorunuza başvurabilirsiniz.
Seslere tepki kontrol listesi:
Doğumdan sonraki ilk 3 ay:
• Doğumdan kısa süre sonra bebek el çırpma veya kapının çarpması gibi ani ve yüksek seslerden rahatsızlık duyar.Bu tür sesler duyması durumunda gözlerini kırpar veya tamamen açar, emmeyi bırakır veya ağlamaya başlar.
• 1 aylık bebek elektrik süpürgesi sesi gibi ani ve sürekli sesleri fark etmeye başlar ve gürültünün geldiği yöne doğru dönebilir.Duraklar ve gürültü tekrar başladığında dinler.
• Yüksek seslere tepki gösterir
• Sesinizi duyunca yatışır
• Siz konuşurken kafasını size çevirir
• Yüksek sesler ile uyanır
• Konuşulduğu zaman gülümser
• Sesinizi tanır gibi görünür, ve eğer susarsanız ağlar
3-6 ay
• Çıngırak ve diğer oyuncak seslerinden hoşlandığını belli eder.
• Yüksek seslerden korkmaya başlar.
• Susar ve konuşan kişiyi görmese bile tanıdık seslere gülmeye başlar ve gözlerini veya kafasını sese doğru çevirir. Ses duyduğunda ( örneğin insan sesi, ayak sesi vb) heyecanlanır.
10 – 15 ay
•Kendi sesini duyunca keyif alır
•Kendi adı söylendiğinde tepki verir. Beraberinde herhangi bir davranış göstermemekle birlikte “hayır” ve “bye bye” gibi ifadelere tepki vermeye başlayabilir.
• Tanıdığı kişiler veya nesneler sorulduğunda onlara doğru bakar.
Ses Çıkarma kontrol listesi
4 aylık bebek: Uyanık olduğunda hafif sesler çıkarır. Agu gibi sesler çıkarır.
6 aylık bebek: Gülme benzeri sesler çıkarır. Sesli harflerle şarkı söyler gibi sesler çıkarır
9 aylık bebek: Arkadaşça ilişki kurmak veya sıkıntısını belirtmek için sesler çıkarır. Anlaşılmaz sözler söyler ( örneğin ma ma ma, da da da, ba b aba)Yüksek sesle ve şarkı söyler gibi anlaşılmaz sözler söyleyerek mutlu olduğunu gösterir. Öksürme veya öpücük gibi sesleri taklit etmeye başlar
12 aylık bebek: Daha çok konuşur gibi bir ritimle yüksek sesli sesler çıkarır. Anlaşılabilir bir veya iki kelime söylemeye başlayabilir.
15 aylık bebek: Konuşma benzeri birçok ses çıkarır. 2-6 anlaşılır kelimeyi anlamlı şekilde kullanmaya başlar. ( örneğin oyuncak ayısını gördüğünde veya istediğinde ayı diyebilir.)
18 aylık bebek: Oyun oynarken konuşma ritmiyle konuşma benzeri sesler çıkarmaya başlar. 6-20 arasında anlaşılabilir kelime kullanır. Bebek şarkılarına veya oyunlarına katılmaya çalışır.
24 aylık çocuk: 50 veya daha fazla kelimeyi düzgün şekilde kullanmaya başlar.2 veya daha fazla kelimeyi bir araya getirerek basit cümleler kurar( örn su ver)Bebek şarkılarına ve oyunlara katılır. Oyun sırasında kendi kendine konuşur.(başkalarının anlayamayacağı şeyler söyleyebilir)
30 aylık çocuk: 200 veya daha fazla anlaşılabilir kelime kullanır. Zamirleri kullanırn( örn. Ben sen biz) Cümle kurabilir ancak çoğu cümlesi bir yetişkinin cümlesi gibi olmayacaktır. Oyun oynarken anlaşılır şekilde konuşur. Soru sorar. Bazı çocuk tekerlemelerini söyleyebilir.
36 aylık çocuk: Herkes tarafından anlaşılabilir geniş bir kelime dağarcığına sahip olur.
Kaynaklar:
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi Yenidoğan işitme taraması: başlangıçtan günümüze http://www.cshd.org.tr/?fullTextId=137
Bebeklerde İşitme Kaybı Nasıl Anlaşılır? http://www.florence.com.tr/saglik-rehberi/bebeklerde-isitme-kaybi-odyoloji.html
The American Academy of Otolaryngology—Head and Neck Surgery (AAO-HNS). Children’s Hearing Healthhttps://www.entnet.org/HealthInformation/childshearing.cfm
The National Institute on Deafness and Other Communication Disorders (NIDCD), Your Baby’s Hearing and Communicative Development Checklist
http://www.nidcd.nih.gov/health/hearing/pages/silence.aspx
Your Baby’s Hearing Checklist
Bebeğinizin işitme yetisi için tarama testi (Newborn Hearing – Turkish)http://www.screening.nhs.uk/turkish#fileid9125
