Kampilobakterler bulaşıcı ishal hastalıklarına yol açan bakterilerdir. Campylobacteriosis, Kampilobakter (Campylobacter) cinsi bakterilerden kaynaklanan bulaşıcı bir hastalıktır. Kampilobakter bulaştıktan sonra iki ila beş gün içinde ishal, kramplar, karın ağrısı ve ateş başlar. İshal kanlı olabilir, bulantı ve kusma eşlik edebilir. Hastalık genellikle yaklaşık bir hafta sürer. Enfekte olan bazı kişilerde belirtiler görülmez. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ise Kampilobakter bazen kan dolaşımına yayılır ve hayatı tehdit eden ciddi bir enfeksiyona neden olur.
Kampilobakter enfeksiyonları tüm dünyada görülürler. Özellikle sıcak mevsimlerde ortaya çıkarlar.İshale sebep olan bakteriler arasında Salmonella ve Shigella ile birlikte ilk üç sırada yer alırlar.
Kampilobakterler spiral şekilli bakterilerdir. Hastalığa sebep olan en yaygın türü Campylobacter jejuni dir. Ancak insanlarda görülen hastalıklar diğer türlerden de kaynaklanabilir. Bakteriler özellikle hayvanların sindirim sistemlerinde yaşarlar,bakterilerle kolonize olan hayvanda hastalık genellikle ortaya çıkmaz.Campylobacter jejuni, kuşun yaklaşık vücut ısısı olan(41 ° C ila 42 ° C) 37 ° C ila 42 ° C’de iyi gelişirler ve bakteriyi hastalanmadan taşıyan kuşlara iyi adapte olurlar.Kırılgan bakterilerdir. Kuru havayı tolere edemezler ve oksijen tarafından öldürülebilirler. Sadece atmosferdeki miktardan daha az oksijenli yerlerde yetişirler. Donma, çiğ etteki Campylobacter bakterilerinin sayısını azaltır.
Bulaşma:
Gıda maddeleri ile:
Kampilobakterlerin başlıca bulaşma kaynağı bakterilerle kontamine gıda maddelerinin tüketilmesidir. Bulaşma sıklıkla kanatlı hayvan etleri ile gerçekleşir. Kampilobakterler salmonellalardan farklı olarak gıda maddelerinde çoğalamazlar.Fakat ortamda bir süre canlı kalabilirler. Çiğ etin hazırlanması sonrasında kesme tahtalarının ve bıçakların yeterince temizlenmemesi gibi yetersiz mutfak hijyeni de bulaşmalara yol açabilir. Enfeksiyöz doz 500 mikroorganizma kadar düşük olabilir. Hastalığın gelişmesi kişinin bağışıklık sistemiyle yakından ilgilidir.
Sıklıkla kampilobakterle kontamine olan gıda maddeleri şunlardır:
Yeterince pişirilmemiş kanatlı hayvan etleri ve kanatlı hayvan ürünleri. Kontamine çiğ tavuğun bir damla suyu bile bireyi enfekte edebilir.
Çiğ süt veya çiğ süt ürünleri
İyice pişirilmemiş kıyma
Çiğ sucuk çeşitleri
Kirli içme suları, örneğin kuyu suları
İnsandan insana
Hastalığın insandan insana, temas enfeksiyonu yoluyla bulaşması da mümkündür. Burada hasta kişinin çok küçük miktardaki dışkı kalıntılarında bulunan patojenler kirli eller aracılığıyla ağza ulaşırlar.
Hayvanlarla doğrudan temas yoluyla
Hastalık hayvan sahiplerine evcil hayvanlarından bulaşabilir. Burada bulaşma hayvanların dışkıları aracılığıyla gerçekleşir.
Kirlenmiş sular yoluyla
Bazen göller de kampilobakter ile kontamine olabilmektedir. Nadiren yüzme esnasında su yutulması ile kirli sular aracılığıyla bulaşma riski de mevcuttur.
Hastalık Belirtileri:
Hastalık genellikle ateş, baş ve adale ağrısı ile başlar, bu şikayetleri kısa bir süre sonra şiddetli karın ağrısı ve kasılması,bulantı ve ishal takip eder. İshaller oldukça sulu ve hatta kanlı olabilmektedir. Enfeksiyon genellikle bir hafta kadar sürer. Enfeksiyon normal şartlarda herhangi bir komplikasyon olmaksızın seyreder ve kendiliğinden iyileşir. Bazen herhangi bir hastalık belirtisi göstermeden de seyredebilir.
İstisnai durumlarda komplikasyon olarak romatizmal eklem iltihaplanmaları veya beyin zarı iltihabı ortaya çıkabilir, hatta çok nadir durumlarda, felç belirtilerine yol açabilen Guillain-Barré sendromu gibi ciddi nörolojik hastalıklar da görülebilir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde ise Campylobacter kan dolaşımına girerek yaşamı tehdit eden ciddi bir enfeksiyona neden olabilir. Özellikle kanlı ishale yol açan diğer etkenlerden ayırt edilmesi yanlış ve gereksiz tedavileri engelleyebilir.
Hastalığın kuluçka ve bulaşıcılık süresi
Hastalığın bulaşması ile ortaya çıkması arasında geçen süre genellikle 2 ila 5 gün, münferit vakalarda 1 ila 10 gündür.Hastaların bulaştırıcılıkları dışkı yoluyla patojenleri dışarı atmaya devam ettikleri müddetçe sürer. Bu süre ortalama 2 ila 4 hafta sürer, yani patojenlerin dışarı atılması şikayetlerin sona ermesinden sonra da sürebilir.Savunma sistemleri zayıf olan kişiler dışkıları ile hastalığı bulaştırmaya çok daha uzun bir süre devam edebilirler.
En büyük hastalanma riski 6 yaşın altındaki çocuklarda görülür. Hastalık 20-29 yaş arasındaki genç yetişkinlerde de sıklıkla görülmektedir. Genel olarak bebekler, küçük çocuklar, yaşlı ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler yüksek risk altındadırlar. Bu sebeple bu grupta yer alan kişiler çiğ süt ürünleri veya yeterince pişirilmemiş et gibi gıda maddelerini tüketmekten kaçınmalıdırlar.
Teşhis
Birçok farklı enfeksiyon, ishale ve kanlı diyare yapabilir. Dışkı örneğinin kültüründe bakteri üreterek Campylobacter enfeksiyonu teşhis edilir.
Tedavi
Neredeyse tüm hastalar kendiliğinden iyileşir. Diyare devam ettiği sürece hastalar ekstra sıvıları içmelidir. Antimikrobiyal tedavi, yalnızca şiddetli hastalığı olan veya ağır hastalığa yakalanma riski yüksek olan hastalar için, örneğin ilaçlar veya diğer hastalıklardan bağışıklık sistemi ciddi derecede zayıflamış olanlar için tercih edilir. Antimikrobiyal duyarlılık testi, uygun tedaviyi yönlendirmede yardımcı olabilir.
Hastalık esnasında nelere dikkat etmelisiniz?
Akut hastalık döneminde evde kalınız ve istirahat ediniz.
Hastalık durumunda el hijyenine özellikle özen gösteriniz. Tuvaletten sonra ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayınız.
Ağır ishal vakalarında sıvı ve tuz kaybının telafi edilmelidir.Öncelikle bol sıvı alınmalıdır.
Yeterli tuz alımına ve sindirimi kolay besin tüketimine dikkat ediniz.
Tuz kaybını dengelemek için eczanelerden temin edilebilen elektrolit çözeltilerinin kullanılması faydalı olabilir.Özellikle küçük çocuklar ve yaşlılar sıvı kaybına karşı oldukça hassastırlar. Bu kişiler özellikle ishallerin 2-3 günden daha uzun süre devam etmesi halinde tıbbi yardım almalıdırlar.
Korunma:
Kampilobakterler oldukça hassastır. Bunlar gıda maddelerinde çoğalamazlar. Fakat bu mikroplar bazı koşullar altında derin dondurulmuş ürünlerin üzerinde aylarca canlı kalabilirler. Bunlar ürünler çözüldükten sonra da bulaşıcılıklarını korurlar.
Etleri, özellikle kümes hayvanlarının etlerini daima iyice pişiriniz! Hafifçe kızartmak bakterileri öldürmek için yeterli değildir.
Dondurulmuş tavuk ve diğer et çeşitleri çözülürken ortaya çıkan erime suyunu hemen tasfiye ediniz. Bununla temas eden tüm nesneleri ve çalışma alanlarını sıcak suyla temizleyiniz daha sonra ellerinizi titizlikle yıkayınız.
Çiğ ve pişmiş gıda maddeleri için ayrı mutfak eşyaları kullanınız ve her işlemden sonra çalışma tezgahlarını ve aletleri ılık su ve deterjanla titizlikle yıkayınız ve kurulayınız.
Havluları ve banyo liflerini sık sık değiştiriniz ve bunları en düşük 60°C’ de yıkayınız.
Temizlik fırçalarını ve süngerleri düzenli aralıklarla yenileyiniz.
Doğrudan üreticiden temin ettiğiniz çiğ sütü tüketmeden önce kaynatınız. Pastörize edilmiş süt kullanmayı tercih ediniz.
Tuvalet ihtiyacınızı giderdikten sonra ve yemekten önce ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayınız! Ayrıca yemekleri hazırlamadan önce ve özellikle çiğ tavuk eti olmak üzere çiğ gıda maddeleriyle temas ettikten sonra el hijyenini istikrarlı bir şekilde sağlamaya dikkat ediniz. Ellerinizi yıkadıktan sonra temiz bir havlu ile iyice kurulayınız.
Yararlanılan Kaynaklar:
- https://www.cdc.gov/foodsafety/diseases/campylobacter/index.html (erişim:26.04.2027 00:30)
- https://www.infektionsschutz.de/erregersteckbriefe/campylobacter/ (erişim:26.04.2027 00:30)
- http://mikrobiyoloji.thsk.saglik.gov.tr/ums/C-C/Campylobacter-sp.pdf (erişim:26.04.2027 00:30)
