Güneş ışınları kolay anlaşılabilir olması için kabaca, kızıl ötesi ışınlar(infraruj) (IR), gözle görülen ışınlar ve morötesi(ultra viyole) (UV) ışınlar olarak sınıflandırılır. Güneşten gelen enerjinin içinde UV ışınları % 6.3 gibi küçük bir paya sahip olmasına rağmen, farklı dalga boylarında önemli biyolojik etkileri (anti-bakteriyel etki, D vitamini sentezi, eritem oluşumu ve albümin koagülasyonu vb.) olduğu bilinmektedir.
UV ışınları da kendi içinde dalga boylarına göre üçe ayrılır.
UV-A ışınları en uzun dalga boyuna sahip ve yeryüzüne en fazla ulaşan UV ışınıdır. Deride birikmiş olan melanini koyulaştırarak kısa sürede fakat geçici bronzluk (primer pigmantasyon) sağlar.
UV-B ışınları deride melanin pigment sentezini en fazla etkileyen, geç ama uzun süreli bronzluk (seconder pigmantasyon) sağlayan UV ışınıdır. Maruz kalındıktan yaklaşık bir gün sonra şiddetlenen kızarıklık ve ödem, ağrı, içi su dolu kabarcıkların oluşumuyla seyreden ağır güneş yanıklarına neden olur.
Canlı yaşamını yok edici sterilizasyon etkisi bulunan ve özellikle gözler için aşırı zararlı olan UV-C ışınları, atmosferdeki ozon tabakası nedeniyle yeryüzüne ulaşamaz. Ancak Antartika ve kuzey yarımkürenin belli bölgelerinde ozon tabakasının insan kaynaklı etkilerle incelip yer yer delinmesi nedeniyle bu bölgelerde, UV ışınları yeryüzüne daha yoğun ve dik gelmektedir. Buna bağlı olarak cilt kanseri oranı da artmaktadır.
Ultraviyole İndeksi (Ultraviolet Index)
Güneş ışınları yaşamın temel kaynaklarından birisidir. Ancak, çok fazlası da zararlıdır. Çünkü, güneşten yayılan ultraviyole (UV) radyasyonuna belirli bir düzeyden fazla maruz kalınması halinde deride güneş yanıkları oluşur. UV’ye uzun süre maruz kalındığında ise deride erken yaşlanma, kırışıklar, deri kanseri, katarakt, alerji ve bağışıklık sisteminde bozulmalar gibi ciddi hastalık sorunları söz konusu olabilir.
UV İndeksi güneş ışınlarının beklenen riskini belirten günlük bir tahmindir. İndeks değeri, 0 ile 10+ arasında bir ölçek ile UV yoğunluğunu gösterir. Örnek olarak 0 düzeyi en düşük riski; 10+ düzeyi çok yüksek riski göstermektedir. UV indeks değeri bulutluluk yanında enlem ve boylam dereceleri, yer örtüsü (beyaz kum, toprak, beton, yeşil alan vb), su, mevsim, günün saati vb. gibi yerel bazı parametrelere göre coğrafi bölgelere göre farklılıklar gösterir.
Aşağıdaki çizelgede UV İndeks değerleri ve risk düzeyleri gösterilmiştir:
UV İndeks Değeri Etkilenme Düzeyi
0 – 2 Çok Düşük
3 – 4 Düşük
5 – 6 Orta
7 – 9 Yüksek
10+ Çok Yüksek
Tatile gitmeden önce mutlaka kontrol edin:
Türkiye UV-İndexi Haritası
