SORU: Tükettiğimiz gıdaların önemli bir bölümünde katkı maddeleri var. Bunlardan bir bölümünün son derece tehlikeli olduğu konusunda bazı bilgiler var. Örneğin E330 adlı katkı maddesinin (sitrik asit) son derece tehlikeli ve kanserojen etkisinin olduğu savunuluyor. Gıda paketlerinin üzerinde Exxx ile başlayan çok sayıda katkı maddesi görüyoruz. Bunların hangileri zararlıdır?
Bilgi verebilirseniz çok sevineceğim.
Teşekkür ederim.
Erkal FİDAN
CEVAP:
Besinlerdeki katkı maddeleri gerçekten yaşamımız içine girmiş ve ne olduğu tam olarak bilinemeyen kimyasallar olarak karşımıza çıkmıştır.
Bir çok tüketicide de haklı olarak sülfit gibi katkı maddelerinin zararlı olduğu konusunda görüş hakim.
Besin değerlerinin korunması ve arttırılması, mikrobiyolojik bulaşmanın önlenmesi, uzun süreli saklama, güvenli taşıma amacıyla kullanılan katkı maddelerinin yararı ve zararı konusunda yeterli bilgi tüketicilere ulaşmamış durumda.
Diğer bir açıdan bakılınca tüketicinin katkı maddeleri hakkında bilgi alabileceği, danışabileceği bilgi kaynakları sınırlı ya da hiç yok.
Üstelik katkı maddelerinin adları sempatik ya da kulağa hoş gelen kelimelerden oluşmuyor. Uzun ve okunuşları zor.
Katkı maddesi nedir?
Besinlerin içinde ulunan maddeler dışında değişik kimyasal maddeler ve bu kimyasal maddelerin karışımından oluşan katkı maddeleri besinlere değişik süreçlerde ekleniyor, örneğin üretim, işleme, paketleme ve depolama gibi.
Kullanılan katkı maddelerinin miktarı ve cinsi sağlık kuruluşları tarafından onaylanması gerekiyor. Bu konuda Amerika’da bulunan FDA (Food and Drug Administation) çok güçlü ve önemli bir yapı.
FDA bilgilerine göre Amerika’da yılda önemli oranda katkı maddesi kullanılıyor ve bu maddelerin %98’I şeker, tatlandırıcı, tuz,sitrik asit, biber, sebze renkleri, hardal, bira mayası ve soda’dan oluşuyor. Onay almış katkı maddelerinin sayısı ise 2.800 adet’ten fazla..
Niye katkı maddesi kullanılıyor?
Katkı maddelerini ikiye ayırmak gerekiyor. Bunlardan besinsel katkılar yiyeceklerin besin ve vitamin değerini arttırıyor. Kozmetik katkılar ise daha çok besinin görünüşünü, rengini ve tadını değiştirmek amacıyla kulanılıyor.
Katkıları yapay-sentetik ve doğal olarak ikiye ayırmak mümkün.
Koruyucu katkılara besinlerin uzun süre taze kalması ve besin kalitesinin düşmemesi için başvuruluyor.
Besinlerin üretimi, işlenmesi, depolanması ve taşınması sırasında gerekli olan katkı maddeleri ile de karşılaşıyoruz.
Tüketici basinlerde hangi katkı maddelerinin ne kadar kullanıldığını ve olumsuz sağlık tehlikelerini bilmek zorundadır.
Tüm besinlerin içindeki katkı maddeleri besinlerin üzerinde bulunan etiketlerde açık olarak yazılmalı ve aşırı kullanım, ters etkiler hakkında tüketici aydınlatılmalıdır. Olumsuz etkiler görüldüğünde yetkili sağlık ve denetim servislerine başvurulmalıdır. Amerika’da bu konuda FDA’ya 6.000 şikayetin ulaştığı bildiriliyor.
Aşağıda genel olarak kulanılan bazı katkı maddelerinin adı, kullanıldığı yerleri ve tipleri verilmektedir.
Katkı Maddesi Tipleri |
Örnekler |
Kullanım Alanları |
|
Besin Destekleyiciler: |
||
| Vitamin ve mineraller: | Potasyum iyodin, D ve B1, C, B, A vitaminleri, demir sülfat | İyonize tuz, süt ve margarin, makarna, pirinç, un, hazır(instant) içecekler. |
| Kozmatik Katkı Maddeleri:Sentetik ve doğal renklendiriciler. | Karoten, karamel rengi, kabartma tozu, suni renklendiriciler | Margarin, peynir, alkolsüz içecekler, reçel ve marmalat,meyva jelatinleri, pudding ve pasta. |
| Alternatif Tatlandırıcılar: | Sakkarin, aspartam, acesulfame-K | Düşük kalorili karışımlar, alkolsüz içecekler |
|
Koruyucular: |
||
| Antioksidantlar:meyvaların çürümesine neden olan kimyasal reaksiyonların önlenmesi ve bakterilerin çoğalmamasının sağlanması. | BHA, E Vitamini, Sitrik Asit, C Vitamini.Propinik Asit, Sodyum Benzoat, Potasyum Sorbat, Sülfitler, Sodyum Eritobat. | Yağlar ve sebzeler, patates cipsi, pudding ve pay, kutulu ve donuk meyvalar.Şurup, ekmek, pastalar, peynir, meyva suyu, kurutulmuş meyva, işlenmiş et |
|
Üretim Sürecinde Kullanılan Maddeler: |
||
| Emülsiyon’a neden olanlar: İnce parçacıkların diğer madde içinde kolay dağılması. | Lesitin, Polisorbat 60, Propilen glikol monostreat. | Salata soso, margarin, kek karışımı, pudding ve pay, çukulata, ekmek. |
| Stabilizer ve kalınlaştırıcı:düzgün bir yapı ve uniform renk elde etmek. | Karagenan, Selüloz sakızı, Arabik sakız, Pektin, Jelatin. | Pudding, dondurma, krem peyniri, donuk tatlılar, çukulata sütü, pasta, salata sosu, reçel, bonbon şekeri, soslar |
| Asit ve Bazlar: Besinlerin asiditesini ve alkalitesini kontrol altına almak. | Sitrik asit, Adipik asit, sodyum bikarbonat, laktik asit, Potasyum tartarat asit, Fosforik asit. | Jelatin tatlılar, kabartma tozu,pişmiş besiner, işlenmiş peynir, alkolsüz içkiler. |
| Dİğerleri; özellikle besinlerin depolaması ve taşınması için gereklidir. | Sodyum silikoaluminat, Mono sodyum glutamat (MSG) Gliserin. |
Katkı maddeleri konusunda tüketicilerin duyarlı olması gerekli bigilenmelerin ve denetimin daha kolay gerçekleşmesini sağlayacaktır.
Not: Ayrıntılı bilgi için www.fda.gov adresine ulaşılabilir.
