Gebelikte karın ağrılarından bel ağrılarına, solunum zorluğundan bacak kramplarına, saç dökülmesinden hemoroide birçok yakınma ortaya çıkabilir. Bu yazımızın konusu da gebelikte sık görülen yakınmalar:
Gebelik sırasında rahimin büyümesine bağlı olarak siyatik sinir tarafında uyarılan bacakların arka kısımlarında ve ayak altlarında ağrılar görülebilir. Bu ağrı genellikle sürekli değildir, belirli aralıklarla gelir ve tek taraflıdır.
Tedavide öncellikle ağrının bulunduğu tarafın ters tarafına yatılması önerilerek sinir baskısı engellenmiş olur. Ayrıca uzun süre ayakta kalınmaması ve ağır kaldırılmaması önerilir. Bazen ağrı olan bölgelere sıcak veya soğuk uygulamasının yararı olabilir. Eğer yakınmalarda rahatlama olmuyorsa veya şiddetinde giderek artma oluyorsa Beyin Cerrahisi ile konsülte edilmesi gerekebilir.
ROUND LİGAMENT AĞRISI
Round ligament rahimi yerinde tutan bağlardan bir tanesidir. Gebelerin bize en çok başvurduğu nedenlerden birisi ani karın ve kasık ağrılarıdır. Özellikle gebeliğin 4-6 ayları arasında bu şekilde ani kasık ağrıları gebe hastaları oldukça telaşlandırabilmektedir. Özellikle otururken veya ayağa kalkarken, yatakta dönme sonrasında ve ya eğilirken bu şekilde keskin ağrılar olabilir.
Bu ağrıların nedeni rahimin hızla büyümesi ve rahimi destekleyen bağlarda görülen gerilmedir. Hastanın pozisyonuna bağlı olarak bu gerilmede artma olabilir ve bu şiddetli ağrılara neden olabilir. Bu ağrıların erken doğumla ilgisi ve bebeğe zararlı etkisi yoktur.
Tedavide ağrının olduğu tarafın tersine yatılması, sıcak bir termos veya havlu konulması veya sıcak bir banyo alınması önerilir. Eğer ağrıda hafifleme yoksa, doğum ağrısı gibi periyodik olarak geliyorsa, kanama varsa veya beraberinde ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa doktora başvurulmalıdır. Ayrıca yatakta ani dönüşler yapılmaması, oturup-kalkma sırasında ani hareketler yapılmaması önerilmelidir.
GEBELİK VE SAÇ DÖKÜLMESİ
Gebelik sırasında bazen saç dökülmesinde artış görülebilir. Normalde saçların %90’ı büyüme ve %10’u dinlenme periyodundadır. Dinlenme dönemindeki saçlarda 2-3 ayda bir dökülme olur ve yerine yeni saçlar çıkar. Ancak gebelik sırasında dinlenme dönemindeki saçların oranında bir artma görülür ve buda saçların dökülmesinde bir artış ile kendini gösterir. Bu duruma “efflogen telavum” adı verilmektedir. Gebelerin %40-50’sinde görülen bu saç dökülmesi geçici olup, doğum sonrası 6-12.aylarda normale dönmeye başlar.
Aslında gebelik sırasında artan östrojen hormonu saçların dökülmesini önlediği için esas saç kaybı doğumdan sonraki ilk 3 ay içerisinde gerçekleşir. Ancak bazı kadınlarda bu gebelik sırasında da olabilmektedir. İster gebelik sırasında olsun veya doğum sonrasında olsun, bu saç kaybı geçici olup, kelliğe yol açmaz.
Önlem olarak saçların çok gerilmemesi, fön çekilmemesi, sert tarak kullanılmaması, ıslak iken saçların gerilmesine neden olabilecek ince aralıklı tarakların kullanılmaması, saç kurutucularının soğuk ayarda kullanılması gibi tedbirlerin dışında, biotin ve silica içeren şampuanların kullanılması önerilmektedir. Ayrıca multivitamin kullanımı saç dökülmesini azaltabilir.
BACAK KRAMPLARI
Gebelerin büyük bir bölümünde özellikle geceleri olma üzere ayaklarda kramplar görülebilir. Bu krampların gebeliğe bağlı ağırlık artışı, dolaşımda görülen değişiklikler veya kan kalsiyum seviyesindeki düşüklüğe bağlı olduğu düşünülmektedir.
Gebelikte kalsiyum gereksinimi günde 1200 mg’a kadar artmaktadır. Bunun için gebelere hergün bir bardak süt içmesi veya peynir ve yoğurt gibi süt ürünlerini tüketmesi önerilir. Dietle yeterli miktarda kalsiyum alınmaması kan kalsiyumunda düşmeye neden olabilir. Ayrıca büyüyen rahmin sinir veya damarları baskısı sonucunda da kramplar oluşabilir.
Kramp oluşumunun azaltılması için düzenli olarak eksersiz yapılması ve bacak germe eksersizlerine özen gösterilmesi, dinlenme sırasında bacakların yüksekte tutulması, kramp sırasında ayak topukları çekilmeli ve masaj yapılması, varis çorabı giyilmesi, magnesyum alınması ağrı için Parasetamol kullanılması önerilmektedir. Yeterli miktarda süt veya süt ürünü almasına karşın kramp yakınması olan bazı hastalarda, dışardan ek olarak kalsiyum verilmesi krampları azaltabilir. Bunun nedeni süt içerisindeki kalsiyumun fosfatla bağlı olması olabilir. Eğer kalsiyuma yanıt alınamıyorsa magnezyum veya sodyum klorür denenebilir.
SAÇ BOYANMASI
Gebelerin en çok sorduğu sorulardan bir tanesi gebelik sırasında saç boyamanın yasak olup olmadığıdır. Bu konuda yeterli çalışma olmamasına karşın, genel olarak saç boyalarının bebeğe bir zararı olmadığı söylenebilir. Ancak yine de bazı doktorlar ilk 3 ay, bazıları ise gebelik boyunca saç boyamayı önermemektedir. Biz şu an için gebelik boyunca saç boyanmasında bir sakınca olmadığını düşünüyoruz.
Eğer gebe hasta saç boyama işlemini evde yapacaksa içerisinde en az kimyasal madde içeren saç boyalarını tercih etmelidir. Saç boyama işlemi kuaförde yapılacak ise çevrede kimyasal maddelerin en az olduğu sabah saatlerinde yapılması uygun olacaktır.
Gebelik planlayan ve saç boyama işlemini gebelikten önce yaptırmak isteyenler için ise yarı kalıcı, amonyum ve peroksit düzeyi düşük veya hiç bu maddeleri içermeyen boyalar tercih edilmelidir.
Gebelik sırasında perma veya saçların şekillendirilmesi önerilmemektedir. Saç boyasını kendi yapmak isteyen gebeler için katkısız tarifler bulunmaktadır.
GEBELİKTE BOYA VE KİMYASALLARA MARUZ KALMA
Gebelik sırasında genellikle doğum öncesi evin temizlenmesi veya bebek odasının hazırlanması nedeniyle evin boyanması istenebilir. Ev boyasında kullanılan kimyasal maddeler ile düşük veya anomalili bebek riski arasında ilişkiyi gösteren yeterli çalışma bulunmamaktadır. Ancak bu kimyasallara sürekli maruz kalındığında bu risklerde bir artış beklenir. Sadece ev boyaması şeklindeki kısa süreli işlemlerde ciddi bir risk olmamasına karşın bu işlem sırasında ortamdan uzak durulması önerilmektedir. Eğer hasta boyama işlemini kendisi yapmak zorunda ise veya öyle istiyorsa sık sık ara vermesi, vücudu tamamen örten ve kimyasallarla teması önleyecek giysiler giyilmesi ve ortamın iyi havalandırılması önerilmektedir.
Mesleki açıdan boya işlemi ile uğraşan gebelerde ise ortamda bulunan kimyasal maddelerin sayısı ve özelliklerine göre riskler artmaktadır. Özellikle sprey şeklinde boyaların kullanıldığı ortamlarda kimyasal madde oranı yüksek olduğu için ortamın havalandırılmasına dikkat edilmeli ve vücudu tamamen örten giysiler giyilmelidir.
SOLUNUM ZORLUĞU
Gebeliğin ilerlemesiyle birlikte büyüyen rahim diaframı yukarı doğru iterek solunum sıklığında artışa neden olabilir. Özellikle gebeliğin 31-34 haftalarında bu tip yakınmalarda artma olur. Bu solunum değişiklikleri vücut organlarında ve dolayısı ile bebekte oksijenlenmenin bozulmasına neden olmaz. Daha önce astım gibi solunum sistemi rahatsızlıkları olan hastalarda yakınmalarda artış görülebilir. Gebeliğin 36. haftasından sonra bebeğin aşağı inmesiyle birlikte yakınmalar azalır. Yakınmaları azaltmak için yavaş hareket edilmesi, dik pozisyonda oturulması ve baş yüksekte yatılması önerilmektedir.
GEBELİKTE MEME DEĞİŞİKLİKLERİ
Gebeliğin 6-8. haftalarında meme bezleri ve yağ dokusundaki artışa bağlı olarak memelerde belirgin bir büyüme gözlenir. Göğüsler dolgun ve duyarlı hale gelir. Meme kan akımında artış olur, damaralarında belirginleşme gözlenir ve dokunmakla ağrı hissedilebilir. Meme uçları ve çevresinde koyulaşma görülür.
Gebeliğin 12-14. haftalarında göğüslerden süt gelebilir. İlk dönemlerinde gelen süt genellikle koyu kıvamlı ve sarı renkte olup, gebeliğin son dönemlerinde daha renksiz hale gelir. Masaj veya cinsel ilişki sırasında süt salgılanması artabilir.
HEMORRHOİD (BASUR)
Gebelikte sık görülen yakınmalardan bir tanesi de hemorrhoid görülmesi veya daha önce hemorrhoid yakınması olan hastalarda şiddetin artmasıdır. Bu konuda yapılabilecek en önemli koruyucu önlem kabızlığın ve dolayısı ile ıkınmanın önlenmesidir. Bunun için possalı yiyeceklerin tüketilmesi ve sıvı alımının artırılması önerilmektedir. Ayrıca yakınmaların azaltılması için ılık oturma banyoları ve hemorrhoid kremlerinin kullanılması önerilmektedir.
