Artroskopi, eklemlerin iç yapısının artroskop adı verilen tüp benzeri bir görüntüleme aleti kullanılarak tanı ve / veya tedavi amaçlı kontrolü için kullanılan cerrahi bir işlemdir. Artroskopi 1960’larda uygulanmaya başlamıştır ve şimdi dünya çapında olağan olarak uygulanan bir işlemdir.
Eski Yunanca arthros (eklem) ve scope (bakmak) kelimelerinden türeyen artroskopi “eklem içine bakmak” anlamına gelmektedir.
Artroskopi tekniğinde deride açılan küçük kesiler yoluyla eklem içine fiberoptik bir kamera ve ışık kaynağı içeren ve yaklaşık bir kalem boyutunda artroskop adı verilen bir alet sokulur. Kalınlığı genellikle 5 mm den az olan artroskobun ucunda eklem içini aydınlatmaya yarayan fiber optik bir ışık kaynağı, ve görüntüyü yaklaşık 6-10 kez büyütmeye yarayan bir lens mevcuttur. Ayrıca bir mini kamera ile eklem içinden alınan görüntüler bir monitöre aktarılır. Bazen artroskopi ile birlikte ciltte açılan diğer kesiden gönderilen ek aletlerle eklem içinde tedaviye yönelik cerrahi işlemler uygulanabilir. Artroskopik cerrahi olarak adlandırılan bu yöntem geleneksel cerrahi yöntemlerden daha az acıya neden olur, daha az doku travması oluşturur ve iyileşme süresini kısaltır. Artroskopi esnasında hekimin eklem içinde görerek tanısını koyduğu bozukluk, bu yöntemle aynı seansta tedavi edilebilmektedir.
Artroskopi ile eklem içindeki kıkırdak, bağ, zarlar, menisküsler, kırık ve çıkıkların tanısı konulup tedavisi yapılabilmektedir.
Artroskopun büyüklüğü incelenen eklemin büyüklüğüne göre değişir. Örneğin diz artroskopisinde çapı yaklaşık olarak 5 mm olan bir artroskop kullanılırken bilek eklemini incelemek için çapı 0.5 mm kadar olan küçük artroskoplar kullanılır.
Artroskopi ne zaman gereklidir?
Eklem yaralanmaları ve hastalıklarının tanısı, ayrıntılı bir tıbbi öykü, fizik muayene ve ve genellikle X-ışınları kullanılarak yapılan direkt grafiler ile başlar.Ayrıca bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) görüntülemesi de gerekebilir. Artroskopi ise açık ameliyat veya röntgen incelemelerinden daha doğru ve kesin tanı koymak için yapılır.
Hastalık ve yaralanmalar kemikler, kıkırdak, ligament, kas ve tendonlara zarar verebilir. Artroskopinin en sık yapıldığı durumlardan bazıları şunlardır:
İnflamasyonlar (İltihap)
Örneğin, sinovitlerde (diz, omuz, dirsek, el bileği veya ayak bileği zarının iltihaplanması)
Akut veya Kronik Yaralanmalar:
Omuz: Rotator kaf tendon yırtıkları, sıkışma sendromu ve tekrarlayan çıkıklar
Diz: Menisküs yırtıkları, kondromalazi (kıkırdak yastık yaralanma veya hasarları) ve unstabil ön çapraz bağ yırtıkları
Bilek: Karpal tünel sendromu
Kemik ve / veya kıkırdak serbest cisimleri (eklem faresi): örneğin, diz, omuz, dirsek, ayak bileği veya el bileği için
Ayrıca artrit ile ilişkili bazı sorunların tanı ve tedavisi de yapılabilir.
Artroskopik cerrahi ve standart cerrahi tedavinin birleşimi ile bazı tedavilerde de kullanılabilir:
Rotator manşet cerrahisi
Diz veya omuzda yırtılmış kıkırdak (menisküs) tamir veya rezeksiyonu
Diz ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu
Diz, omuz, dirsek, el bileği, ayak bileği iltihaplı zarının (Sinovyum) kaldırılması
Karpal tünel tedavisi
Yırtılmış ligament tamiri
Diz, omuz, dirsek, ayak bileği, el bileğindeki, serbest kemik veya kıkırdakların çıkarılması.
Neredeyse tüm eklemlerin izlenebilmesi için artroskopi kullanılabilirse de en çok altı eklemin incelemesi için kullanılır: Bunlar diz, omuz, dirsek, ayak bileği, kalça ve bilek eklemleridir.
Artroskopi nasıl yapılır?
Artroskopik cerrahi, “açık” cerrahiye göre iyileşme açısından çok daha kolay olmasına rağmen, yine de ameliyathane şartları, anestezik kullanımı ve özel ekipman gerektirir. Eklemdeki soruna bağlı olarak, genel, spinal veya lokal anestezi altında yapılır.
Ciltte artroskopun eklem içine sokulabilmesi için yaklaşık 0,5 cm büyüklüğünde ( düğme iliği büyüklüğünde) bir kesi açılır.Ayrıca artroskopik cerrahi için gerekli diğer ekipmanın ekleme ulaşabilmesi için başka kesilerde gerektirebilir. Artroskopik cerrahide girişim eklem içi monitöründen seyredilerek yapılır, ve işlem esnasında video veya fotoraf çekimi yapılabilir. İşlem bitiminde, eklem içine biriken sıvıyı dışarı almak üzere bir dren yerleştirilebilir ve ilk pansumanda genellikle dren çıkartılır.Birçok hasta hiç acı hissetmez, acı hissedenlerde ise hafif ağrı kesiciler yeterli olmaktadır.Çoğu günübirlik işlem olarak gerçekleşse de sorunun karmaşıklığına ve yapılan işlemin cinsine göre bir ile iki gün arası hastanede kalınması gerekebilir.
Hasta taburcu edilmeden önce, kaçınması gereken faaliyetler, kesi yerinin bakımı , yapılması gereken egzersizler konusunda bilgi verilir. Artroskopiden sonra alçıya alınması gerekmez, dizlik veya bir süre koltuk değneği kullanmak gerekebilir. İşlemden sonra yapılacak kontrollerde yara bakımı, dikişlerin alınması ve sonraki dönemlerde gerekebilecek rehabilitasyon yöntemleri hakkında bilgi verilir.
Olası komplikasyonlar nelerdir?
Nadir olsa da, enfeksiyon, flebit (bir damarda kan pıhtısı), aşırı şişme veya kanama, kan damarları veya sinirlerinin hasar görmesi ve enstrüman kırılması en sık görülen komplikasyonlardır ve artroskopilerin ancak %1 inden daha azında görülür.
Artroskopinin avantajları nelerdir?
Toplum arasında sporculara sık sık uygulanması ile bilinse de aslında tüm ortopedik hastalar için son derece değerli bir araçtır ve genellikle “açık” cerrahiye göre çok daha kolaydır.Açık cerrahiye göre daha küçük bir kesi gerektirmesi, eklem içinin daha net görülebilmesi, daha ağrısız olması, iyileşme sürecinin çok daha kısa sürmesi , işlemin gerek video gerekse fotraflanarak kayıt altına alınabilmesi büyük avantajlardır.
Yapılan artroskopilerin çoğu günübirlik işlemlerdir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00109
