Karpal tünel sendromu (KTS) el bileğinde önemli bir sinirin basısıyla oluşan, el ve parmaklarda karıncalanma hissi, uyuşukluk ve bazen de ağrıya neden olan nispeten sık görülen bir hastalıktır. Ön koldan avuç içine giden median sinirin bilek hizasında baskıya uğraması veya sıkışmasıyla oluşur.
Belirtileri genellikle yavaş yavaş başlayan ve kola yayılan ağrı, halsizlik, el ve bilekte uyuşma ile başlar. Belirtiler giderek kötüleşir ve gün boyu süren karıncalanma, küçük nesneleri kavramada zorluk, yumruk yapmada zorluk veya elin diğer işlevlerini yapmada zorluk oluşabilir.
Median sinir serçe parmağı hariç avuç içi ve diğer parmaklardaki hissi kontrol eder,( başparmak, işaret parmağı ve orta parmağın iç yüzünün tamamı ile yüzük parmağının iç yüzünün dış yarısının hissetmesini sağlar) küçük kaslara sinir iletileri göndererek parmakların hareketini sağlar.
Karpal tünel ise el bileğinin iç kısmında , içinden median sinir ve tendonların geçtiği ligaman ve kemiklerden oluşmuş dar ve sert bir geçittir. Bazen tünelin içinden geçen tendonlarda oluşan tahriş veya diğer nedenlerle oluşan dokulardaki şişlik median sinire baskı yapar ve sıkıştırır. Bunun sonucunda el ve el bileğinde daha yukarılara, kola yayılan, ağrı, halsizlik, uyuşukluk hissi oluşabilir. Sinirin sıkışması veya travmatize olmasıyla tuzak nöropati denilen durum ve ağrı ortaya çıkar.
Belirti ve bulgular:
Belirtiler genellikle, yavaş yavaş başlayan, özellikle başparmak işaret ve orta parmaklarda, avuçta sık sık oluşan yanma, karıncalanma, uyuşma ya da kaşıntı ile başlar. Bazı karpal tünel hastaları aslında hiçbir değişiklik olmasa da parmaklarını şişmiş ve işe yaramaz hissettiklerini söylerler. Belirtiler genellikle ilk başlarda bir veya iki bilekte geceleri oluşmaya başlar. Bazı hastalar geceleri bileklerini bükerek uyurlar. Sabah uyanıldığında bilekleri sallamak ihtiyacı duyulabilir. İlerleyen aşamalarda belirtiler giderek kötüleşir ve gün boyu süren karıncalanma, küçük nesneleri kavramada zorluk, yumruk yapmada zorluk veya elin diğer işlevlerini yapmada zorluk oluşabilir. kronik veya uzun süre tedavi edilmemiş vakalarda avuç tabanındaki kaslar zayıflayabilir, bazen dokunmakla sıcak-soğuk ayrımı kaybolur.
Karpal tünel sendromu nedenleri nelerdir?
Karpal tünel sendromu genellikle median sinirin kendisi ile ilgili bir sorun değil, karpal tünelde median sinirin ve tendonların üzerindeki baskıyı arttıran faktörlerin bir kombinasyonu sonucu oluşur. Büyük olasılıkla hastalık, konjenital yatkınlıktan kaynaklanmaktadır. Karpal tünel sendromunun görülme sıklığı bazı kişilerde diğerlerine nazaran son derece düşüktür.
Diğer katkıda bulunan faktörler burkulma veya kırık gibi el bileğinde şişmeye neden olan bilek travması veya yaralanmaları, hipofiz bezinin aşırı faaliyeti, hipotiroidizm, romatoid artrit, el bileği ekleminde mekanik problemler, iş stresi,titreşimli el aletlerinin tekrarlayan kullanımı, hamilelik veya menopoz sırasında ödem oluşumu, kanal içinde bir kist ya da tümörün gelişimidir. Bazı durumlarda, herhangi bir neden tespit edilemeyebilir.
İş ya da eğlence faaliyetleri sırasında yapılan el ve el bileğinin tekrarlayan ve güçlü hareketlerinin karpal tünel sendromuna neden olup olmadığını kanıtlamak için yeterli klinik veri yoktur. Bu tür normal çalışma veya diğer faaliyetler sırasında yapılan tekrarlanan hareketler, bursit ve tendinit gibi diğer hastalıklar ile ilişkilendirilmiştir . Sık yazı yazanlarda oluşan kramplar da tekrarlayan aktivite sonucu oluşmaktadır.
Karpal tünel sendromu gelişme riski kimlerde daha fazladır?
Karpal tünel sendromu kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha fazla görülür. Bunun nedeni karpal tünelin kadınlarda erkeklere göre daha küçük olması olabilir. Dominant el genellikle ilk etkilenen ve en şiddetli ağrı hissedilen eldir. Doğrudan vücudun sinirleri etkileyen diyabet veya diğer metabolik bozukluklar gibi hastalıkları olanlar sinir sıkışmasına karşı daha duyarlı hale gelmiştir ve daha yüksek risk altındadırlar. Karpal tünel sendromu genellikle sadece erişkinlerde görülür.
Karpal tünel sendromunun gelişme riski, tek bir endüstri kolunda çalışanlarla sınırlı değildir ancak imalat, dikiş, temizlik, et kümes hayvanları ve balık ambalajlama işleri gibi montaj hattı çalışanlarında daha yaygın görülmektedir. Toplum arasında bilgisayar kullanımı ile ilişkilendirilse de montaj iş kollarında çalışanlarda , veri giriş personelinden 3 kat daha fazla görülmektedir.
Karpal tünel Sendromunda Tanı:
Erken tanı ve tedavi median sinirin kalıcı hasarını önlemek için önemlidir. Eller, kollar, omuzlar, ve boyun üzerinde yapılacak bir fizik muayene hastanın şikayetlerinin günlük aktivitelerle mi veya altta yatan bir bozuklukla mı ilgili olduğunu belirlemede ya da karpal tünel sendromunu taklit edebilen diğer ağrılı durumları ekarte etmekte yararlı olabilir. Bilek hassasiyet, şişlik, sıcaklık, ve renk açısından incelenir.
Her parmak duyu kaybı açısından muayene edilmeli ve el kasları güç kaybı ve atrofi belirtileri açısından incelenmelidir. Rutin laboratuar testleri ve röntgen tetkikleri diyabet, artrit, ve kırıkları ortaya çıkarabilir.
Özel Testler
Bazı özel testler de kullanılabilir. Tinel testinde, doktor bileğin baş parmak tarafında olan kısmına refleks çekiciyle vururarak buradaki derin tendon refleksini uyarır. Parmaklarda elektrik çarpması veya karıncalanma oluşursa test pozitiftir.
Phalen, ya da bilek-fleksiyon testinde ise hasta parmakları aşağı bakacak şekilde ön kolunu uzatır elin sırtına baskı uygulanarak itilir. Karpal tünel sendromunun varlığı halinde 1 dakika içinde parmaklarda uyuşma ve karıncalanma hissi ve belirtilerde artma başlar.
Genellikle elektrofizyolojik testlerin kullanılması ile tanının onaylanması gereklidir. Sinir ileti çalışması yapılarak, el ve el bileğine elektrotlar yerleştirilir, küçük elektrik şokları uygulanır ve sinir dürtülerininin hızı ölçülür. Elektromiyografi uygulayarak, kas içine ince iğneler sokulur; elektriksel aktivite bir ekranda incelenerek median sinirin hasarının şiddeti belirlenebilir. Ultrason görüntüleme median sinirin bozulmuş hareketlerini gösterebilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) bilek anatomisini gösterebilir, ancak bugüne kadar karpal tünel sendromu tanısında özellikle yararlı olmamıştır.
Karpal Tünel sendromunda Tedavi
Karpal tünel sendromunda tedavi mümkün olduğunca erken başlamalı ve bir doktor yönetiminde olmalıdır. İlk olarak diyabet veya artrit gibi altta yatan nedenler tedavi edilmelidir. Başlangıç tedavisi genellikle, en az 2 hafta boyunca etkilenen el ve bileğin dinlendirilmesi, belirtileri kötüleştirebilecek faaliyetlerin önlenmesi ve bileğin bükülmesini ve başka hasarların oluşmasını engellemek için bileği hareketsiz kılacak bir atel verilmesini içerir. Inflamasyon varsa, soğuk uygulanması şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
Cerrahi olmayan tedaviler
İlaçlar – Çeşitli ilaçlar karpal tünel sendromu ile ilişkili şişlik ve ağrıyı azaltabilir.Steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, yeni başlayan veya yorucu aktivitelerden kaynaklanan semptomları hafifletebilir.
Oral yoldan uygulanan diüretikler ödemi azaltabilir. Hafif veya aralıklı şikayetleri olanlarda median sinir üzerindeki baskıyı hafifletmek için prednizon gibi kortikosteroidler veya lidokain bilek içine enjekte edilebilir veya ağızdan kortikosteroid kullanılarak acil ve geçici bir rahatlama sağlanabilir.(Dikkat: diyabet ve diyabete yatkın olanlarda kortikosteroidlerin uzun süreli kullanımı insülin seviyelerini düzenlemekte zorluklara sebep olabilir. Kortikosteroidler doktor reçetesi olmadan alınmamalıdır..)
Ayrıca, bazı çalışmalar B6 vitamini (piridoksin) takviyelerinin karpal tünel sendromu belirtilerini hafiflettiğini göstermişitir.
Egzersiz – Esneme ve güçlendirme egzersizleri semptomları hafif olan kişilerde yararlı olabilir. Ancak bu egzersizler fizyoterapist gözetiminde yapılmalıdır.
Alternatif tedaviler – Akupunktur ve Kayropraktik bakım bazı hastalara yararlı olmaktadır ancak bunların etkinliği kanıtlanmamıştır. Ancak ağrıyı azaltmak ve karpal tünel sendromu olan hastalarda kavrama gücünü artırmak için yoga’nın yararlı olduğu gösterilmiştir.
Cerrahi Tedaviler:
Karpal tünel açma sık yapılan cerrahi işlemlerden biridir. Eğer belirtiler son 6 aydır devam ediyorsa median sinir üzerindeki baskıyı azaltmak için bilek etrafında doku bandı kesilir. Cerrahi lokal anestezi altında yapılır ve genellikle hastanede kalış gerektirmez. Birçok hastada iki ele birden ameliyat gerekir. Karpal tünel cerrahisi türleri şunlardır:
Açık Cerrahi
Açık cerrahi, karpal tünel sendromunda kullanılan geleneksel prosedürdür.Bilekte küçük bir kesi oluşturularak karpal tüneli genişletmek için karpal ligament kesilir. Sıradışı tıbbi değerlendirmeler olmadığı sürece prosedür genellikle ayaktan lokal anestezi altında yapılır.
Endoskopik cerrahi
Endoskopik cerrahi hızlı fonksiyonel iyileşme sağlar ve geleneksel açık cerrahiden daha az postoperatif rahatsızlık verir. Cerrah, el bileği ve avuç içinde iki çok küçük insizyon açar , kamera eklenmiş bir tüpü içeri sokar ve bir ekranda dokuyu gözlemleyerek karpal ligamenti keser. Genellikle lokal anestezi altında yapılan bu çift kapılı endoskopik cerrahi, hem etkilidir hem de yara izini en aza indirir. Ayrıca tek portal endoskopik cerrahi de mevcuttur ve daha az ameliyat sonrası ağrı ve minimal skara neden olur.
Belirtiler ameliyat sonrası hemen rahatlayabilmesine rağmen, karpal tünel cerrahisi ile tam iyileşme aylar sürebilir. Bazı hastalarda yarada enfeksiyon, sinir hasarı, sertlik, ve ağrı olabilir. Karpal ligaman kesilmesi bazen bilekte güç kaybına neden olabilir. Hastalar bilek gücünü geri kazanmak için ameliyat sonrası fizik tedavi yapmalıdırlar. Bazı hastalarda ameliyat sonrası çalışılan işi tekrar uyarlamak veya iş değiştirmek gerekebilir.
Karpal tünel sendromu nasıl önlenebilir?
İşyerlerinde, işçilerin bileklerini dik tutmaları ve bileklerini doğru duruş pozisyonunda kullanmak için atel giymeleri, sık sık dinlenme molaları verilmesi, germe egzersizleri yapılması faydalı olur. Parmaksız eldiven giymek elleri sıcak ve esnek tutmaya yardımcı olabilir. İş İstasyonları, alet ve araç kolları ve görevleri çalışma esnasında işçinin bileğinin doğal konumunu koruması için yeniden dizayn edilebilir. Ancak, araştırmalar bu değişikliklerin karpal tünel sendromu oluşumunu önlemek için kesin çözümler olduğunu göstermiş değildir.
Yararlanılan Kaynaklar
http://www.ninds.nih.gov/disorders/carpal_tunnel/detail_carpal_tunnel.htm
http://www.nhs.uk/conditions/Carpal-tunnel-syndrome/Pages/Whatisit.aspx
