İnsanın belki hayatta kalması için değil ama varlığını sürdürebilmesi için en büyük gereksinimi üreme sistemidir. Yeni nesillerin gelişebilmesi için 2 gamete; erkek gamet olarak sperm ve dişi gamet olarak yumurtaya gereksinim vardır. Bu iki gametin dişinin üreme sisteminde buluşuyor olması kadın üreme sağlığını ön plana çıkarıyor olsa da oluşan yeni bireyin genlerinin hem anneden hem babadan geldiğini unutmamak ve erkek üreme sağlığının önemini de göz ardı etmemek gerekiyor. Bu yazımızda erkek üreme sisteminin yapısı ele alınıyor.
Erkek üreme sağlığını anlayabilmek amacıyla erkek üreme sistemini kısaca gözden geçirelim istedik:
Tüm üreme sistemi pelvis denilen leğen kemiğinin içinde olan kadınların aksine erkek üreme sisteminin büyük bölümü pelvis dışında yer almaktadır. Erkek üreme sistemi erkek üreme hücreleri olan spermlerin ve bu spermlerin taşınması için gerekli olan koruyucu sıvının (meni) üretilmesi ve muhafazası, kadın üreme sistemi içine spermin boşaltılması ve erkek seks hormonlarının üretilmesi ve salgılanması amacıyla özelleşmiştir.
Erkek üreme sisteminin dış yapıları:
Erkek üreme sisteminin çoğu vücut dışında yer almaktadır. Erkek üreme sisteminin dış yapıları penis, skrotum ve testislerdir.
Penis :
Penis cinsel ilişki esnasında kadın vajinasına girerek spermi kadın vücuduna iletmek için gereken , erişkin bir erkekte 5-9 santimetre uzunluğunda, 3-5 santimetre çapında silindir şeklinde bir organdır. Aynı zamanda ortasından geçen uretra yoluyla idrarın vücuttan atılmasını sağlar.
Silindirik bir yapıda olan penis üç bölümden oluşur:
Karın duvarına bağlanan kök kısmı; gövde kısmı ve koni şekilli penis başı ( glans penis). Penis başı, sünnet derisi adı verilen gevşek bir deri tabakası ile kaplıdır. (Sünnet ile bu deri tabakası alınmaktadır). İdrar ve meniyi taşıyan kanal ve uretra olarak adlandırılan kanalın ucu penis başına açılır.Penis başı erkeğin en hassas bölgelerinden biridir ve içerdiği çok sayıda sinir ucu sayesinde erkek orgazmında en önemli rolü oynar.
Penis gövdesi silindir şeklinde olan üç iç odadan oluşur ( 2 adet corpus cavernosum ve bir adet corpus spongiosa). Özel süngerimsi erektil dokulardan oluşan bu odalar cinsel uyarı olduğunda kan ile dolan binlerce boşluk içerir. Ereksiyon penisin kanla dolarak, sertleşip dikleşmesidir. Penisin derisi ereksiyon sırasında penisin büyümesine izin verebilmek için gevşek ve elastiktir.
Sperm içeren meni, erkek cinsel doruğa (orgazm) ulaştığında penisin ucundan (ejakulasyon) atılır. Penis erekte olduğunda, sadece ejakulasyona izin verir ve idrar akışı engellenir.
Skrotum (torba):
Skrotum penisin alt-arkasında asılı gevşek deri ve kastan oluşan keseye verilen addır. Skrotum içerisinde testislerin yanı sıra çok sayıda sinir ve kan damarları barındırır. Testisleri korur ve bir ısı kontrol sistemi görevi görür. (Normal sperm gelişimi için, testisler vücut sıcaklığından biraz soğuk olmalıdır.) Skrotum duvarındaki özel kaslar ısı ayarını yapabilmek için zaman zaman testisleri yukarı çekerek vücuda yaklaştırır, zaman zaman ise gevşeyerek vücuttan uzaklaştırır.
Testisler (erbezleri):
Testisler skrotumun içinde saklanan, spermatik kordon ve cremaster kası ile karına bağlı olan , sperm ve testosteron üretiminden sorumlu bir çift erkek üreme organıdır. Testisler oval-şekilli olup, uzunluğu yaklaşık 5 cm uzunluğunda,3 cm çapındadırlar. Testosteron gibi birincil erkek cinsiyet hormonları ürettikleri için aynı zamanda endokrin sistemin bir parçasıdırlar.Testosteron erkeklerde ergenlik döneminin önemli bir unsurudur.Testosteron ses kalınlaşması, kaslarda irileşme ve erkek tipi saç-sakallanmaya neden olur, ve aynı zamanda sperm üretimini uyaran hormondur.
Testislerin içi lobül adı verilen küçük bölmelere ayrılmıştır. Her lobül epitel hücreleri ile kaplı seminifer tübül adlı 1-4 kanal içerir. Bu tübüller spermatogenez olarak adlandırılan bir süreçte sperm hücreleri üretimindensorumludur.
Epididim(Epididymis)
Epididim, her bir testisin arka-üst bölümü üzerinde yerleşmiş 5-6 cm. uzunluğunda, üst bölümü geniş aşağıya doğru giderek daralan tüp benzeri yapılardır.Testislerde üretilen sperm hücrelerinin taşınması, olgunlaşma ve depolama yeri olarak görev yapar.
Testislerden gelen henüz olgunlaşmamış spermler, epididim kanalı içindeki asit ortamda 18-20 saat ile 3 haftada ovumu dölleyebilecek olgunluğa erişirler. Cinsel uyarılma sırasında oluşan kasılmalar spermi vas deferens içine girmesi için zorlar.
Erkek üreme sisteminin iç yapıları:
Aksesuar organlar olarak da adlandırılan erkek üreme sisteminin iç organları şunlardır:
• Vas deferens (Ductus Deferens ,Sperma Kanalı) :
Vas deferens epididimin kuyruk bölümünün ucundan başlayıp epididim kanalının devamı şeklinde uzanan, 40-50 cm uzunluğunda kalın kassal bir borudur. Ana sperm iletim kanalıdır. Mesaneye ulaşmadan önce üreteri önden çaprazlayıp rectum ile mesane arasına sokulur. Burada, prostatın tabanına doğru ilerleyen vas deferens, vesicula seminalisin boşaltma kanalı ile birleşerek ejakulator kanalının oluşumuna katılır. Vas deferensin ejakulator kanal oluşumuna katılmadan önceki 5 cm. lik bölümü oldukça geniştir. Yaklaşık 1 cm. kalınlıktaki bu genişlemiş bölüme ampulla denir. Ampulla, spermiumlar için bir depolama yeri olarak da fonksiyon görür.
• Ejakülatör kanallar (Ductus Ejakulatorius):
Yaklaşık 2 cm uzunluğunda vas deferensin boşaltma kanalı ile birleşmesinden sonraki bölümüdür. Prostat bezi içerisinde aşağıya-öne doğru seyrederek üretranın prostatik parçası içine açılır. Prostat bezi içerisinde daralarak giden ejakulator kanal, ductus deferens içeriği ile vesicula seminalis salgısının karıştırılması ve lümen içeriğinin atılmasını sağlar.
• Üretra
Uretra mesaneden vücudun dışına idrarı taşıyan tüptür. Orgazm esnasında semenin vücut dışına atılımı da uretra yolu ile olur. Penis cinsel ilişki sırasında dikleştiğinde,uretra sadece ejekulasyona izin vererek, idrar akışını engeller.
• Seminal veziküller (Vezikula Seminalis)
5-7 cm uzunluğunda 2-2.5 cm. genişlikte mesane tabanı ile rectum arasında yerleşmiş,kesecikler içeren bezlerdir. Bezin içinde 10-15 cm uzunluğunda kıvrımlı bir kanal vardır. Seminal vesiküller tarafından protein ve mukus içeren ve spermin vajinanın asidik ortamında hayatta kalabilmesini sağlayan alkali PH lı bir sıvı salgılanır. Bu sıvı ayrıca spermlerin oositi dölleyinceye kadar hayatta kalabilmesi için beslenmesini sağlayan fruktoz içerir ve salınımı testesteron ile düzenlenir. Salgı ductus deferens ile ductus ejakulatorius la birleşen bir kanal ile boşalır ve ejakulasyon sıvısı ( meni) nin büyük kısmını (%60’ını) oluşturur.
• Prostat bezi:
Prostat bezi rektumun önünde mesanenin altında bulunan ceviz büyüklüğünde bir yapıdır.Prostat süt gibi beyaz renkte ve boşalma sırasında spermi destekleyen ve koruyan , enzimler, proteinler ve diğer kimyasalları içeren bir sıvı salgılar. Bu sıvı meninin % 20 sini oluşturur. Uretra prostat bezinin merkezinden geçer.
• Bulbourethral bezler:
Bulbourethral bezler veya Cowper bezleri, prostat bezinin altında üretranın tarafında bulunan bezelye büyüklüğünde yapılardır. Bu bezler üretra içine doğrudan boşalan berrak, kaygan,alkali bir sıvı üretir. Bu sıvı idrar yaptıktan sonra uretrada kalan idrar asidini nötralize eder. ve üretrayı meni akışına hazırlamak için boşalma öncesi, cinsel uyarılma ile uretraya girer.
http://kidshealth.org/parent/general/body_basics/male_reproductive
http://www.cchs.net/health/health-info/docs/2300/2376.asp?index=9117
http://www.innerbody.com/image/repmov.html
